Klein Holland in Brazilië

Blog 16

Beste volgers van mijn blog,

       Dit is de laatste blog over onze reis met de presentaties van de documentaire "Febre Brasileira". Na het bezoek aan São João de Garrafão reizen we door naar Santa Maria de Jetibá. Het stadje wordt wel genoemd 'Hoofdstad van de Pommeranen'. De meeste bewoners zijn afstammelingen van de immigranten uit Pommeren. We bezoeken Lucinéia Laurett, zij is presidente geworden van de landarbeidersbond. Ze komt net terug van een conferentie in Brasilia, waar de federale regering zetelt. We overhandigen haar een Dvd van de film en daarbij nog enkele door ons in de werkperiode 1976 en 1983 gemaakte super-8 filmpjes, interessant voor haar particulier maar ook voor de bond denken wij. Na het zien van de filmpjes waarin haar grootvader in Garrafão voorkomt is zij geëmotioneerd en heel blij met dit materiaal.

Dezelfde dag reizen we door met de bus naar Santa Teresa, naar de familie van Marcileni Laurett, die aan het slot in de documentaire haar verhaal vertelt over de ronselaar die haar vele kansen en mogelijkheden beloofde in Europa met volop goed betaald werk en een rijk bestaan. Na het lenen van een berg geld stapte zij in het vliegtuig en daarmee in de boot, zoals haar voorouders in 1862. Zij woont sinds 2006 in Nederland. Het gaat haar goed maar begrijpt niet waarom zij niet legaal in Nederland mag wonen. Wij hadden haar beloofd haar familie te bezoeken. Het is een mooie busreis naar Santa Teresa door veel koffieplantages en rijke natuur. De familie Laurett ontvangt ons hartelijk. Bijna de hele familie werkt in een naaiatelier waar zij voor een tussenhandelaar spijkerbroeken in elkaar zetten.

Na afloop hadden we nog even tijd om het natuurpark van professor Rushi te bezoeken, het park staat bekend om de kolibri's.

Het was al half donker toen we terug wilden naar Santa Maria en voor de bus was het te laat. Maar in de taxi, een rit van 30 minuten werden we getrakteerd op een mooi en boeiend verhaal van de chauffeur. Ook hij zocht zijn geluk in Europa en komt terecht in noord Italië. Verdient daar flink geld met de druivenpluk. Hij ontmoet daar de liefde van zijn leven, een Italiaans meisje, verwekt een kindje en meent er dan goed aan te doen met vrouw en kind terug te keren naar Brazilië. Na een goed jaar wordt de heimwee van zijn vrouw te groot en zij gaat met haar kindje terug naar Italië. Hij blijft eenzaam achter in zijn taxi en droomt nu van een reis naar Italië. 
Het regent als we in Santa Maria aankomen en eten voor het slapen gaan een pizza in een met neonbuizen verlichte pizzeria. 

_______________________________________________________________ 

Holandinha

De volgende dag vertrekken we naar Holandinha (klein Holland). De laatste keer dat we er kwamen was zeven jaar geleden in 2008. 

In 2008 was het groot feest in de Comunidade. Oogstfeest en er werd 150 jaar kolonisatie van de Hollanders in Espírito Santo gevierd. Wij presenteerden ons boek en wie het gelezen heeft weet dat de Zeeuwse Hollanders terug kijken op een treurige geschiedenis. Emigratie is van alle tijden. Wij zien nu in Europa hoe duizenden vluchtelingen, duizenden euro’s betalen aan ronselaars om naar Europa te komen, waar ze vaak niet welkom zijn. In Brazilië waren de Zeeuwen indertijd wel welkom want het land moest gekoloniseerd en de bevolking "wit gewassen" worden. Maar in de loop der jaren werden de Zeeuwen meer en meer gezien als sloebers, indolent en zwak. Ze werden verstopt achter de heuvels. Dus een geslaagde kolonisatie was het niet.  

Maar toch feest in 2008! En zo'n groot opgezet feest hadden wij nog nooit meegemaakt in Holandinha. De hele Comunidade en de burgemeester hadden er alles aan gedaan om het te doen slagen. Radio en televisie kwamen reportages maken. Uiteraard, zoals met alle feesten, werd het geopend met een dienst in de kapel, een dankstond voor gewas en arbeid. Vele produkten werden op en rond het altaar gelegd. Wij brachten ons boek.
Er werd uitbundig feest gevierd. In de loop der jaren vertrokken velen naar andere streken. Maar als er feest is in Holandinha, dan lijkt het op een grote reünie. Dan komen families uit de omgeving en de stad naar de kapel. 

Met de viering van 150 jaar Hollanders in Espírito Santo werden de Zeeuwen eindelijk gezien, ja zelfs ontvangen op het paleis in de hoofdstad Vitória. De gouverneur was door het lezen van de geschiedenis van de Zeeuwen zeer ontroerd zei hij. Hij had nog nooit gehoord van de Zeeuwse Hollanders uit 1858 – 1862. Nu kregen zij stuk voor stuk uit handen van de autoriteiten een document, het bewijs van aankomst van hun voorouders in de haven van Vitória. 

                         

_________________________________________________________________________________

Pinksterweekend 2015

In 2008 namen we afscheid van de Comunidade Holanda. We meenden toen dat het ons laatste bezoek was. Maar tot onze grote verrassing kwamen Arjan van Westen en Monique Schoutsen met het idee om een documentaire te gaan maken over de geschiedenis van de Zeeuwen. Nu komen we weer, bij de kapel, het gemeenschapshuis en het barretje. Eerste bezoeken we Ademar Kruger (Krijger) en Gení Calot (Kallewaard) Hun huis is een zoete inval. Niet alleen de familieleden komen er graag bij elkaar maar ook vrienden en kennissen. Zij geven beide leiding aan de gemeenschap en zijn actief in de kapel en het Centro Comunitário. Ook het barretje dat Ademar was begonnen en zijn zus heeft overgenomen is een ontmoetingspunt waar vroeger alleen mannen bijeen kwamen maar nu zien we ook vrouwen. Deze zaterdag wordt in de kapel de pinksterdienst gehouden. De pastor heeft in zijn parochie 9 Comunidades, negen kerkjes om te bedienen. Vandaag wordt kennis gemaakt met een nieuwe 2^e pastor voor de parochie.

Er wordt niet meer gezongen uit de bundel met vertaalde Duitse Lutherse liederen.
Er is een nieuwe bundel met Braziliaanse liederen uitgekomen.

In de kapel gaf de Comunidade ons een lied mee. De pastor noemt het een presentje voor ons en de kinderen, voor het werk dat wij hier deden en voor de gemeente en vrienden in Holland. Zij zongen een lied dat wij leerden aan de kinderen, nu mannen en vrouwen van ruim 40 jaar. Het werd altijd met enthousiasme gezongen, zeker met Kerst. De tekst is gebaseerd op Jesaja 9:5. “Seu nome é Maravilhoso”.  

Zaterdagavond "Febre Brasileira"

's Avonds plaatst Pipo, Adriano Veenings, een groot scherm in de kapel en installeert een beamer. Maar de documentaire kan niet zonder geluid. Met de motorfiets wordt snel een geluidsbox gehaald uit de katholieke kapel in Holanda. Hierna kan de film gestart worden. Er wordt met veel aandacht gekeken naar de geschiedenis van hun voorouders. 

Na afloop verzamelen we ons in en rond het barretje en praten na. Dona Carolina, de weduwe van Floriano Heule (Floriano staat op de achterkant van ons boek afgedrukt) kwam zeggen dat zij het heel mooi had gevonden en het prachtig vond dat er Zeeuws werd gesproken. Zij had bijna alles kunnen verstaan. Ze was er ontroerd van, want Zeeuws spreekt zij nooit meer. 

_________________________________________________________________________________

Enkele bezoeken

De volgende dag, Pinksterzondag, brengen we enkele bezoeken, ook om Dvd's van de documentaire af te geven. We kunnen deze dagen gebruik maken van de auto, een oude volkswagen van José Laurett, met Eddy chauffeur. Eerst gaan we op bezoek bij Audenir. We hebben hem als kind leren kennen, kruipend over de lemen vloer in het huisje van zijn zeer arme ouders. We waren er met een groep van het Inloophuis. Terug in Nederland werd in het Inloophuis een actie ondernomen om Audenir te steunen, om uit te zoeken wat de mogelijkheden voor hem zijn voor revalidatie. Gedurende enkele jaren voerden we actie. In die tijd maakte Joep Syriër een prachtig beeldje, een staande Audenir met een voetbal onder zijn arm. Het beeldje werd gegoten in brons en verkocht. Twee bleven er over. Van Joep kregen we voor deze reis een beeldje mee om aan Audenir te geven. Hij was zeer verrast met ons bezoek en met het beeldje van Joep.

Daarna reden we door naar José Laurett en Frederica. Het is altijd leuk om presentjes van anderen uit te delen. Nu hadden we een presentje bij ons van Truus. Jullie weten wel, uit de film "Ken je ook Truus?" Na José, gaan we ook even langs bij Antônio Laurett, 94 jaar, helder en naar omstandigheden gezond. In dit dal wonen vier families Laurett bij elkaar ieder op eigen grond. Antônio heeft een tijd gediend in het leger van Brazilië en daar geniet hij nog steeds een pensioentje van.


Tenslotte gaan we naar Alfredo Heule, zijn vrouw Mathilde en hun zoon. Hij heeft de documentaire waarin hij uitgebreid wordt geïnterviewd nog niet gezien en is blij met de Dvd. Zijn zoon, die zijn moeder die ziek is verzorgt en ook het huishouden doet heeft een Dvd-speler. De oude vrachtwagen staat bij Heule nog in de garage. Alfredo is van plan de vrachtwagen die gerepareerd moet worden, zodra het kan te verkopen.


Tot slot
Arjan van Westen en Monique Schoutsen, filmmakers van de documentaire "Braziliaanse koorts" vroegen ons de film te presenteren in Brazilië en dat was voor ons een prachtige opdracht waar we persoonlijk heel veel aan beleefd hebben. Het werd mogelijk gemaakt door de steun van Dutch Culture, bureau voor internationale, culturele samenwerking.
Brazilië blijft ons boeien, er is veel om over te schrijven. Bijvoorbeeld over de ongeremde aanwezigheid van religie in de Braziliaanse samenleving en de groeiende onrust onder de mensen over de corruptie die het land verziekt.


Twee maanden lang hebben Margje en ik gereisd met taxi's, bussen en vliegtuigen. Heel veel mensen ontmoet.  Enerverend waren de presentaties in de kolonies in Paraná en São Paulo. Ontroerend de bezoeken aan de Comunidades in Espírito Santo. We werden met warme 'abraços' ontvangen door onze vrienden en hebben nieuwe vrienden ontmoet. Heerlijke dagen mochten we doorbrengen aan het strand van Vila Velha. We kijken dankbaar terug op deze mooie en onverwachte reis,

                                                  tot de volgende Blog.

_________________________________________________________________________________